I. Khái quát về Ngày Quốc tế Người cao tuổi (NCT) 1/10.
Năm 2021, kỷ niệm lần thứ 31 ngày Quốc tế Người cao tuổi (1/10/1991-1/10/2021) (Nghị quyết số 45/106 của Liên Hợp Quốc, lấy ngày 1/10 hàng năm là Ngày Quốc tế NCT, bắt đầu từ ngày 1/10/1991),
Liên Hợp Quốc đã sớm chú ý tới các vấn đề liên quan đến NCT và thấy cần thiết phải rà soát về hiệu lực và tính khả thi triển khai thực hiện của Chương trình hành động quốc tế dài hạn về NCT (nghị quyết số 37/51); phát động Năm Quốc tế NCT (1982); Thông qua biểu tượng “Cây đa” biểu trưng cho NCT. Bằng việc đề ra Ngày Quốc tế NCT, Liên Hợp Quốc mong muốn cộng đồng nhận thực rõ hơn về thực tế về NCT, thấy rõ khả năng to lớn của NCT đóng góp vào sự phát triển của cộng đồng xã hội. Đồng thời cũng lưu ý cộng đồng trên toàn thể giới về hiện tượng, đó là sự già hóa dân số và trong tương lai không xa về “Kỷ nguyên của NCT”.
Năm 1991, Liên Hợp Quốc đã điều chỉnh bổ sung để xây dựng Chương trình cho 10 năm tiếp theo (1992-2001). Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã thông qua Nghị quyết 46/91 về “Những Nguyên tắc thuộc đạo lý đối với Người cao tuổi” làm cơ sở để xây dựng mọi chương trình hành động quốc tế và từng quốc gia; đồng thời ra Nghị quyết số 45/106, lấy ngày 1 tháng 10 hàng năm là Ngày quốc tế NCT, bắt đầu từ ngày 1 tháng 10 năm 1991.
Về nội dung Ngày Quốc tế NCT, Liên Hợp Quốc nhấn mạnh: “Các cơ quan thuộc Liên Hợp Quốc, các nước thành viên Liên Hợp Quốc, các tổ chức phi chính phủ, đang chuẩn bị kế hoạch hoạt động sâu rộng để đánh dấu Ngày Quốc tế có ý nghĩa trọng đại này. Tùy theo điều kiện của mỗi quốc gia, có thể đề cập đến các lĩnh vực cụ thể là: Sự cống hiến của NCT trong khoa học; văn học, nghệ thuật, thể thao và phát triển xã hội; những hoạt động hữu ích trong phạm vi gia đình, cộng đồng, học đường và thương mại; bên cạnh việc biểu dương những đóng góp trong nhiều lĩnh vực đối với cộng động, cũng cần đề cập đến nghĩa vụ của xã hội cộng đồng đối với NCT, nhất là những người đang gặp khó khăn trong đời sống do tuổi cao, sức yếu”.
Hội nghị Quốc tế NCT lần thứ II họp tại Thủ đô Madrid-Tây Ban Nha từ ngày 08 đến ngày 12/4/2002 có hơn 5000 đại biểu của các nước, các tổ chức quốc tế tham dự và đã tuyên bố chinh trị nhấn mạnh các vấn đề cụ thể, cơ bản về NCT sau:
- Đánh giá cao sự tăng thêm tuổi thọ ở nhiều vùng trên thế giới như một thành tựu quan trọng của loài người dẫn đến sự chuyển đổi nhân khẩu học buộc tất cả các Quốc gia phải mở rộng các cơ hội, đặc biệt là các cơ hội cho NCT thực hiện được tiềm năng của họ để tham gia vào tất cả các mặt của đời sống.
- Cam kết loại bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử bao gồm phân biệt vì lý do tuổi già. Thừa nhận NCT cũng phải được hưởng một cuộc sống đầy đủ, có sức khỏe, được an toàn và tham gia tích cực vào đời sống kinh tế, xã hội, văn hóa và chính trị của xã hội mình.
- Khẳng định thế giới hiện đại đã đạt được sự giàu có và năng lực công nghệ chưa từng có và đang tạo ra các cơ hội đảm bảo cho con người đạt được tuổi già mạnh khỏe hơn, với cuộc sống đầy đủ hơn. NCT có thể tham gia đầy đủ vào các hoạt động xã hội, có thể đóng góp hiệu quả hơn cho cộng động và sự phát triển của xã hội.
- Tiềm năng của NCT là cơ sở vững chắc cho sự phát triển tương lai. Điều đó làm cho xã hội có thể tin cậy vào các kỹ năng, kinh nghiệm và trí tuệ ngày càng tăng của NCT, không chỉ giúp họ có cuộc sống tốt hơn mà còn tham gia tích cực vào việc nâng cao cuộc sống của toàn xã hội.
- Liên Hợp Quốc kêu gọi cộng đồng ở tất cả các quốc gia, bất kỳ lĩnh vực nào của xã hội, cá nhân và tập thể, tham gia cống hiến cho mục tiêu bình đẳng cho con người ở mọi lứa tuổi.
- Hội nghị đã cam kết hành động ở tất cả các cấp, bao gồm các quốc gia và quốc tế theo 3 hướng ưu tiên là:
+ Người cao tuổi và phát triển;
+ Nâng cao sức khỏe và cuộc sống hành phúc cho tuổi già
+ Đảm bảo mội trường hỗ trợ Người cao tuổi.
II. Chủ đề của Liên Hợp Quốc về Ngày Quốc tế NCT 1/10/2021: “Công bằng số cho mọi lứa tuổi”.
Năm 2021, Liên Hợp Quốc nêu chủ đề “Công bằng số cho mọi lứa tuổi” khẳng định nhu cầu của NCT cần được tiếp cận và tham gia một cách có ý nghĩa vào công nghệ số của nhân loại.
Cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư với những thay đổi nhanh chóng và phát triển vượt bậc của kỹ thuật số đã mang tới những biến đổi trong mọi mặt của xã hội, bao gồm cả cách mà chúng ta sống, làm việc và giao tiếp với nhau. Những tiến bộ trong công nghệ thông tin tạo ra những hy vọng lớn trong việc đẩy nhanh tiến độ hướng tới các Mục tiêu phát triển bền vững (SDG). Theo báo cáo Sự thật và số liệu năm 2020 của Liên minh Viễn thông Quốc tế -ITU thì ở các nước phát triển có tỷ lệ dân số sử dụng internet là 87% thì ở các nước kém phát triển nhất tỷ lệ này chỉ là 19% và nhóm NCT và phụ nữ là nhóm người phải chịu sự bất công về sử dụng kỹ thuật số lớn hơn so với các nhóm khác trong xã hội; họ thường thiếu tiếp cận công nghệ hoặc không được hưởng lợi một cách đầy đủ từ các cơ hội do tiến bộ công nghệ mang lại. Do vậy Liên Hợp Quốc đã chọn chủ đề “Công bằng số cho mọi lứa tuổi” cho Ngày Quốc tế NCT năm 2021 với các yêu cầu:
+ Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc hòa nhập số đối với NCT, tạo điều kiện để NCT được tiếp cận và sử dụng công nghệ thông tin trong đời sống (tập huấn, hướng dẫn, tạo điều kiện về kết nối, thiết bị, có các chính sách bảo đảm an toàn, quyền riêng tư cho NCT trong công nghệ số v.v có tính tới khả năng chi trả, sức khỏe của NCT.
+ Hướng tới việc giải quyết các thách thức này bằng cách đưa ra các chính sách cụ thể để khai thác những mặt tốt nhất của công nghệ đồng thời giảm thiểu các rủi ro từ công nghệ đối với mọi người, trong đó có NCT.
III. Sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội về Ngày Quốc tế NCT 1/10 và “Tháng hành động vì NCT Việt Nam”.
Từ khi Liên Hợp Quốc lấy hàng 1/10 là ngày Quốc tế NCT, Việt Nam là một trong số các nước đã hưởng ứng ngay từ những ngày đầu. Đảng, nhà nước và toàn xã hội đã quan tâm đến Ngày Quốc tế NCT 1/10 hàng năm bằng những việc làm thiết thực.
Ngày 25/4/2015, Chính phủ đã ban hàng Quyết định số 544/QĐ-TTg lấy tháng 10 hàng năm là “Tháng hành động vì NCT Việt Nam”. Chính phủ thành lập Ủy ban Quốc gia vì NCT Việt Nam; Hội NCT Việt Nam thành lập Ban chỉ đạo Tháng hành động để tham mưu, phối hợp và triển khai các nội dung hoạt động luôn được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp, Hội NCT các cấp là nòng cốt trong hoạt động, là tổ chức xã hội, đại diện cho nguyện vọng, quyền lợi và lợi ích hợp pháp của NCT Việt Nam.
Các Nghị quyết, Báo cáo Chính trị của Đảng (Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban chấp hành Trung ương Đảng, Báo cáo Chính trị Đại hội X của Đảng; Báo cáo Chính trị Đại hội XI của Đảng;Văn kiện Đại hội lần thứ XII, XIII của Đảng…) đều quan tâm xây dựng chính sách, chương trình hành động Quốc gia, chăm sóc sức khỏe, tạo điều kiện cho NCT sống, tiếp tục phát huy, bồi dưỡng, giáo dục kinh nghiệm cho thế hệ trẻ…Hướng ứng “Ngày Quốc tế NCT 1/10”, thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội đối với NCT.
Ủy ban Quốc gia về NCT Việt Nam và Trung ương hội NCT Việt Nam phát động hưởng ứng “Tháng hành động vì NCT Việt Nam” năm 2021 với chủ đề “Chung tay chăm sóc người cao tuổi nghèo, người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn” nhằm tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các ngành, đoàn thể, gia đình, xã hội và NCT về mục đích ý nghĩa của Tháng hành động; đẩy mạnh công tác chăm sóc và phát huy vai trò của NCT.
Năm 2021, Trong tình hình dịch bệnh Covid-19 hiện nay, Ban Thường vụ Trung ương Hội NCT Việt Nam, Ủy ban Quốc gia về NCT Việt Nam yêu cầu triển khai nội dung Tháng hành động với 9 nội dung cụ thể như sau:
1. Các cấp chính quyền, MTTQ, các ngành đoàn thể, Hội NCT các cấp xây dựng, thực hiện triển khai “Tháng hành động vì NCT Việt Nam” năm 2021 với nội dung thiết thực, phù hợp chức năng, nhiệm vụ của ngành, điều kiện của địa phương, cơ sở;
2. Chính quyền các cấp đảm bảo kinh phí thực hiện chăm sóc sức khỏe ban đầu cho NCT tại nơi cư trí; kinh phí chúc thọ, mừng thọ NCT và kinh phí biểu dương, khen thưởng NCT có thành tích xuất sắc theo quy định hiện hành của nhà nước; chỉ đạo rà soát nắm tình hình NCT nghèo, NCT có hoàn cảnh khó khăn, cân đối một phần ngân sách giúp đỡ NCT cô đơn không nơi nương tựa, NCT có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, NCT thuộc diện chính sách cải thiện đời sống;
3. Tạo điều kiện động viên NCT, cán bộ Hội NCT các cấp tích cực đóng góp kinh nghiệm, trí tuệ tham gia xây dựng hệ thống chính trị cơ sở, góp phần bảo vệ môi trường, xây dựng nông thôn mới và đô thị văn minh.
4. Trong bối cảnh đại dịch Covid-19, các cấp Hội cần phối hợp với chính quyền địa phương đẩy mạnh việc chăm sóc NCT khó khăn, ốm đau khi bị giãn cách, đảm bảo ưu tiên tiêm Vacxin cho NCT, hướng dẫn, tập huấn cho NCT cách phòng chống dịch Covid-19.
5. Ban đại diện Hội NCT các cấp chỉ đạo Quỹ Chăm sóc và phát huy vai trò NCT, vận động xã hội chung tay chăm sóc sức khỏe NCT, hỗ trợ mua thẻ Bảo hiểm y tế, lập sổ theo dõi sức khỏe ban đầu, khám sức khỏe định kỳ cho NCT; tiếp tục thực hiện “Chương trình mắt sáng cho NCT” do Trung ương Hội NCT Việt Nam phát động; xây dựng, phát triển Quỹ Chăm sóc và phát huy vai trò NCT ở cơ sở theo điều 7, Luật NCT.
6. Tiếp tục triển khai Đề án thành lập Câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau theo Quyết định số 1336/QĐ-TTg ngày 31/8/2020 của Thủ tướng Chính phủ.
7. Tổ chức các Câu lạc bộ dưỡng sinh, câu lạc bộ văn hóa văn nghệ, …ở cơ sở phù hợp với NCT; tổ chức các hoạt động thi đấu, giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao của NCT;
8. Công tác tuyên truyền của các cấp, các ngành, đoàn thể cần làm rõ thuận lợi, khó khăn thách thức khi nước ta đang trong thời kỳ già hóa dân số; kết hợp tuyên truyền pháp luật, chính sách liên quan đến NCT, mục đích ý nghĩa “Tháng hành động vì NCT Việt Nam” năm 2021.
9. Kiểm tra đôn đốc việc triển khai thực hiện “Tháng hành động vì NCT Việt Nam” năm 2021 ở các cấp; kịp thời biểu dương, nhân rộng các điển hình làm tốt công tác chăm sóc, phát huy vai trò NCT.
Hướng ứng Ngày Quốc tế NCT 1/10 và Tháng hành động vì NCT Việt Nam năm 2021, đề nghị Hội NCT các cấp quan tâm, vận động, tuyên tuyền triển khai có hiệu quả, phù hợp với điều kiện của từng địa phương.